Śladami dawnych cegielni w Bielawie

Opublikowane w dniu 22 maja

Zapewne większości z nas nazwa "cegielnia" kojarzy się ze stawem w okolicach wschodniego zbocza Góry Parkowej. I słusznie, staw ten jest zalanym wyrobiskiem gliny, ale warto wspomnieć, że cegielni w Bielawie było więcej.

Bielawa, staw w miejscu dawnego wyrobiska gliny w okolicy Góry Parkowej, zdjęcie zrobione w listopadzie 2011 roku.

Fragment mapy z 1936 roku nałożony na zdjęcie satelitarne Bielawy

Fragment książki adresowej Bielawy z 1930 roku

Na powyższym fragmencie mapy z 1936 roku oraz wycinku książki adresowej z 1930 roku widać, że cegielnie w Bielawie były przynajmniej trzy:

• przy obecnej ul. Ceglanej (dawniej Ziegeleiweg) - cegielnia widoczna na mapie powiatu dzierżoniowskiego z 1936 roku, zlikwidowana prawdopodobnie niedługo po wojnie. Należała do koncernu Christian Dierig A.G.. Według książki adresowej Bielawy z 1937 roku mistrzem cegielni był Wilhelm Menzel. Po dawnych wyrobiskach pozostały dwie hałdy (wschodnia jeszcze w latach 90. była wysypiskiem śmieci), po zabudowaniach nie ma już śladu (prawdopodobnie dwa budynki i komin).

Bielawa, mapa z 1936 roku, zaznaczona dawna cegielnia przy obecnej ul. Ceglanej

Bielawa, usytuowanie dawnej cegielnia przy obecnej ul. Ceglanej

Widok na Bielawę prawdopodobnie z dzisiejszej ul. Leśnej. W głębi po lewej stronie widać zabudowania cegielni z kominem (obecnie ul. Ceglana).

• przy obecnej ul. Wojska Polskiego (dawniej Habendorferstrasse) - cegielnia widoczna na mapie Bielawy z 1896 roku, zlikwidowana prawdopodobnie niedługo po wojnie. Należała do hrabiowskiej rodziny Seidlitz-Sandrecki. Po zabudowaniach zostały budynki o numerach 25, 25a i 28, a po wyrobisku porośnięta roślinnością hałda.





Bielawa, mapa z 1940 roku, zaznaczona dawna cegielnia przy obecnej ul. Wojska Polskiego

Bielawa, usytuowanie dawnej cegielnia przy obecnej ul. Wojska Polskiego

Bielawa, usytuowanie dawnej cegielnia przy obecnej ul. Wojska Polskiego
wyrobisko mieściło się prawdopodobnie w okolicy Góry Lodowej.

• w okolicach wschodniego zbocza Góry Parkowej (według książki adresowej z 1930 roku siedziba cegielni mieściła się przy obecnej ul. 3-go Maja 27 (dawniej Eduard Wgenerstrasse)) - wskazywana na mapie z 1896 r. jako wyrobisko gliny (Lehm Gruben), a na mapie z roku 1923 i późniejszych jako cegielnia (Ziegelei). Obiekt należał do rodziny Neugebauerów. Na mapie widać dwa duże budynki oraz komin.

Bielawa, mapa z 1940 roku, zaznaczona dawna cegielnia przy Górze Parkowej

Bielawa, usytuowanie dawnej cegielnia przy Górze Parkowej

W tym miejscu warto wspomnieć, jak wyglądał proces produkcji cegieł. Otóż po wydobyciu glina poddawana były procesowi ujednolicenia konsystencji w maszynach zwanych gniotownikami czy prasami (dodawało się wtedy odpowiednią ilość wody oraz surowców mineralnych, jak piasek kwarcowy czy mączka gliniasta). Tak przygotowaną masę umieszczało się w formach i suszyło bez dostępu słońca. Po osuszeniu następowało wypalanie w temperaturze 900-1100 stopni Celsjusza.

oprac. Mąż /22.05.2021/