Temat rodziny Dierigów i przemysłu włókienniczego chodzi za mną praktycznie od początku powstania naszego bloga. Kilka prób opisania imperium jednego z najważniejszych rodów w dawnej Bielawie często kończyło się na pozyskiwaniu jeszcze to większej ilości informacji i nie było końca... Ostatecznie postanowiłem podzielić ten temat na kilka wpisów i wreszcie zacząć coś publikować. Zacznę od przedstawienia opisu tego, co działo się przed drugą wojną światową.
Początek lata – 26 czerwca 1781 roku. Większość bielawskich tkaczy pracuje od świtu do zmierzchu przy swoich krosnach. Z wielu domostw dobiega charakterystyczne, monotonne klekotanie. W rodzinie mistrza tkackiego Johanna Gottfrieda Dieriga rodzi się dziecko – Christian Gottlob Dierig.
Chłopiec dorasta i uczy się tkackiego rzemiosła. Marzy o wyrwaniu się z nędznej egzystencji ręcznego tkacza. W wieku 24 lat – rok 1805 - postanawia usamodzielnić się i podejmuje decyzję o podjęciu działalności polegającej na zlecaniu obróbki zakupionego wcześniej materiału. Christian zamieszkuje w budynku przy ul. Wolności 141. Projektuje nowe tkaniny, instruuje tkaczy, wybiera się na lokalne targi ze swoimi produktami.
 |
| Bielawa, ul. Wolności 141, budynek, w którym mieszkał i rozpoczął działalność Christian Gottlob Dierig |
W roku 1820 Christian Gottlob Dierig stawia swoją farbiarnię przy ul. Kopernika 25, na ziemiach należących do spokrewnionej rodziny Pietsch. Dzięki temu może kupować tańszą, surową przędzę i samemu ją obrabiać. Ma dwóch synów: Wilhelma - urodzonego w 1807 roku oraz Friedricha - urodzonego w 1818 roku.
 |
| Farbiarnia Ch. Dieriga |
 |
| Bielawa, ul. Kopernika 25, pozostałości po zabudowaniach farbiarni Ch. Dieriga |
Coraz większe zamówienia i rozrastające się rynki zbytu prowadzą przedsiębiorcę do budowy nowej siedziby firmy. W 1842 roku w centrum Bielawy (pl. Wolności 1) staje tkalnia żakardowa, a 61-letni Christian staję się fabrykantem. W tym samym roku powstaje również farbiarnia przędzy i apretura.
 |
| Bielawa, widok na zakład Ch. Dieriga w 1842 roku (obecnie te zabudowania to ul. Piastowska 18-18b) |
 |
| Plac Wolności 1, budynek pierwszej tkalni żakardowej Ch. Dieriga, obecnie siedziba Urzędu Miasta Bielawa |
 |
| Bielawa, ul. Piastowska 18-18b, po prawej zabudowania pierwszej rozbudowy zakładu o farbiarnię, apreturę. |
Kilka lat później pojawiają się kłopoty. Konkurencja fabryk, wyzysk tkaczy, ucisk robotników doprowadza w czerwcu 1844 roku do wybuchu powstania tkaczy sowiogórskich. Tłum protestujących niszczy kilka fabryk oraz warsztatów mechanicznych. W starciu z wojskami, przybyłymi ze Świdnicy, ginie 11 robotników, 5 zostaje ciężko rannych i umiera w ciągu następnych dni, a 60 zostaje lżej rannych.
Dotkliwe straty dotykają również rodzinę Diergiów (zniszczenie m. in. tkalni żakardowej). Zniszczenia i straty doprowadzają Christiana Gottloba Dieriga do wycofania się z życia zawodowego i przekazania kontroli nad firmą swoim synom – Wilhelmowi i Friedrichowi. Po 8 latach fabryka, już pod nazwą Gebrüder Dierig („Bracia Dierig”), osiąga dawną świetność. Christian Gottlob Dierig umiera 24 stycznia 1848 roku w Bielawie. Pięć lat później wielki pożar pochłania farbiarnię i wykończalnię. Ponadto, trwająca w latach 1861-1865, wojna secesyjna w Ameryce hamuje dostawy bawełny.
Wilhelm Dierig umiera 1864 roku i firmę w całości przejmuje jego brat Friedrich. W 1845 roku rodzi mu się syn Friedrich junior, który dosyć szybko zaangażuje się w sprawy firmy. W roku 1866 rozpoczyna się modernizacja parku maszynowego. Powstaje pierwsza tkalnia mechaniczna i zakupione zostaje 12 krosien mechanicznych, napędzanych przez maszynę parową.
 |
| Bielawa, ul. Piastowska 18, pierwotnie pierwsza tkalnia mechaniczna zakładów Dieriga. |
Dwa lata później (1868) powstaje nowa farbiarnia przędzy przy dzisiejszej ul. Władysława Grabskiego. W tym czasie ostatecznie firmę przejmuje Friedrich Dierig junior.
 |
| Bielawa, ul. Piastowska 19a widok od ul. W. Grabskiego, farbiarnia przędzy z 1868 roku. |
Przemiany gospodarcze po zwycięskiej wojnie z Francją (1870-1871) ułatwiają fabrykantom zdobywanie wielkich fortun. Tak rodzina Diergiów trafia do elity „kapitanów przemysłu”.
W 1872 roku powstaje tkalnia żakardowa (obecnie MOKiS), a w latach 1873-1874 biurowiec (Art-Inkubator) oraz kotłownia z maszyną parową. W 1875 powstaje tkalnia z 250 krosnami, a rok później magazyn.
 |
| Bielawa, widok na zakład Dierigów w 1875 roku |
 |
Bielawa, ul. Piastowska 19a, pierwotnie tkalnia żakardowa, później bielarnia zakładów Dieriga,
obecnie sala widowiskowa Art -Inkubatora (dawny Teatr Robotniczy) |
 |
| Bielawa, ul. Pastowska 19c, po lewej biurowiec zakładowy Dierigów z 1873 roku, w głębi farbiarnia przędzy |
 |
| Bielawa, ul. Piastowska 19c, biurowiec Dierigów, obecnie Art Inkubator |
W 1878 roku powstaje kotłownia z pompownią oraz powiększona zostaje farbiarnia i apretura.
 |
| Bielawa, dawne zabudowania kotłowni z pompownią oraz farbiarni i apretury |
Lata 80-te XIX wieku to również duży rozwój imperium Dierigów. Powstają m. in. budynek z gładziarką i czesalnią (1882), powiększona zostaje farbiarnia (1882-1902) oraz zostają oddane do użytku pierwsze zakładowe domy mieszkalne.
 |
| Bielawa, widok na zakład Dierigów w 1890 roku |
W latach 90. powstaje magazyn oraz bocznica kolejowa (1891), kolejne tkalnie (II i III) (1892), drukarnia (1897), kuchnia zakładowa (1897), bielnik z krochmalnią i apreturą oraz kolejna kotłownia (1897-1900), a także kolejna tkalnia (IV) (1899).
 |
| Bielawa, dawne zabudowania tkalni (IV) zakładu Dierigów. |
W 1895 roku produkcja zakładu wynosi 70 000 sztuk tkanin, czyli około 4 200 000 metrów. Wraz z rozwojem przedsiębiorstwa Dierigów powstaje połączenie kolejowe oraz szkoła. 26 maja 1891 do Bielawy przyjeżdża pierwszy pociąg towarowy, a 1 czerwca – pociąg osobowy. W 1900 roku zostaje otwarta szkoła włókiennicza.
 |
| Bielawa, ul. S. Żeromskiego 41a, dawna Preußische Fachschule für Textilindustrie, obecnie Szkoła Słoneczna. |
Wraz z początkiem XX wieku powstaje biuro techniczne oraz warsztaty naprawcze (1902), apretura kolorowych tkanin i kotłownia VIII (1906), przędzalnia (1911-1912), magazyn surowców (1924-1925), skład opału (1927), 110-metrowy komin (1925-1928), magazyn gotowych towarów i strażnica przeciwpożarowa (1927-1928).
 |
| Bielawa, widok na zakład Dierigów w 1905 roku |
W 1906 roku firma przechodzi w ręce synów Friedricha: Wolfganga i Gottfrieda.
 |
| Bielawa, widok na zakład Dierigów w 1910 roku |
W 1928 roku firma zostaje przekształcona w spółkę akcyjną pod nazwą "Christian Dierig A. G.". Rok później przedsiębiorstwo zajmuje obszar 78 000 metrów kwadratowych, a park maszynowy liczy 60 000 wrzecion, 2 200 krosien i 600 maszyn pomocniczych. W 1931 roku umiera Friedrich Dierig.
 |
| Bielaw, widok na zakład Dierigów w 1929 roku |
 |
| Skan oryginalnej Akcji firmy Christian Dierig A.G. z 1941 roku |
Przedsiębiorstwo posiada swoje filie Gruenau koło Berlina, Frankenbergu w Saksonii, Augsburgu, Tanenbergu oraz w Jeleniowie koło Kudowy Zdroju. Taki stan utrzymuje się do czasu wybuchu II wojny światowej.
Zobacz również:
oprac. Mąż /23.04.2020/
